Noord-Ierland heeft vredestop nodig

Dit artikel verscheen op 19 april in het Nederlands Dagblad

Voor december 2020 had de Britse regering niet duidelijker kunnen zijn over een mogelijke grens in de Ierse Zee tussen Noord-Ierland en het Britse vasteland. ‘Geen enkele Britse premier zal hier ooit mee instemmen’, zei toenmalig premier Theresa May in 2018. ‘Over mijn lijk’, zei de huidige premier Boris Johnson in augustus 2020. Toch zette Johnson slechts vier maanden later zijn handtekening onder het verdrag met de EU dat precies zo’n grens voorschreef.

Laat er geen twijfel over bestaan: de onrust die dit jaar in Noord-Ierland is losgebarsten, is veroorzaakt door de Brexit, en enkel de Britse regering draagt hier de schuld voor. De uitleg hiervoor is simpel: aan de protestante unionisten werd beloofd dat er geen grens in de Ierse Zee zou komen en aan de katholieke Ierse nationalisten werd beloofd dat er geen grens op het Ierse vasteland zou komen. Die beloftes hadden ingelost kunnen worden als de Britten gekozen hadden voor een ‘zachte Brexit’ waarmee alle grenzen open hadden kunnen blijven. Conservatieven hadden echter aan de Britse bevolking beloofd dat het gedaan zou zijn met de open grenzen met de EU.

Deze beloftes zijn onverenigbaar met elkaar omdat een harde, open grens domweg onmogelijk is, en daardoor moest er een belofte geslachtofferd worden. Aangezien de Britse regering vooral de immigratie wilde beperken en de EU geen landgrens wilde zien op het Ierse vasteland, was de keuze voor een douanegrens in de Ierse Zee onvermijdbaar, met als gevolg dat de unionisten zich verraden voelen door de Britse regering.

douanegrens

Hoe kan dit probleem worden opgelost? Met de Goede Vrijdagakkoorden uit 1998 werd het probleem opgelost door de grenzen aan alle kanten te openen. In 2021 is deze (meest voor de hand liggende) oplossing ook meteen de meest onmogelijke, omdat hiermee het (grotendeels) ongedaan maken van Brexit gemoeid is, en dat zal de Britse regering nooit toestaan.

Als we de Brexiteers mogen geloven, dan ligt het antwoord in het schrappen van het Noord-Ierland-protocol van het Brexitverdrag, dat de douanegrens in de Ierse Zee voorschrijft. Dit lost echter niets op, omdat het verwijderen van deze grens automatisch zorgt voor een harde grens op het vasteland, wat alleen maar voor geweld zal zorgen vanuit de katholieke hoek. Daarnaast zal dit zorgen voor grote internationale druk – de EU en de VS hebben al aangegeven geen grens op het Ierse vasteland te willen zien. De Britse regering staat daarom voor een dilemma. Terwijl (vooral) protestantse jongeren elke dag de politie met stenen en molotovcocktails te lijf gaan, doet de Britse regering vooralsnog niets. Boris Johnson heeft op Twitter zijn ‘zorgen’ uitgesproken, maar hij heeft zich nog niet in Belfast laten zien.

gewapende strijd

Niets doen en hopen dat het probleem uit zichzelf verdwijnt, is geen oplossing, maar zal ervoor zorgen dat het probleem nog veel erger wordt. Het gevaar neemt namelijk toe dat het geweld overslaat op katholieke zijde, en dat uiteindelijk paramilitaire organisaties aan beide kanten de gewapende strijd weer op zullen pakken. Met het vorige gewapende conflict, dat duurde tot 1998, nog vers in het geheugen (waarbij 3.500 mensen omkwamen) moet dit koste wat kost voorkomen worden. De enige hoop die resteert voor het Noord-Ierse vredesproces is een grootschalige vredestop waarbij delegaties van de Britse en Ierse regeringen, de verschillende Noord-Ierse politieke partijen en wellicht de EU aanschuiven. Na de verbroken belofte van de Britse regering hebben de unionisten keiharde garanties nodig van de Britse regering dat zij niet door hen zullen worden vergeten. Daarnaast hebben de nationalisten de garantie nodig dat de grens met de Ierse Republiek open zal blijven.

Winst kan geboekt worden in het aanzwengelen van de economie en de levensstandaard van de Noord-Ierse bevolking (aan beide kanten). De Noord-Ierse regio staat in de top tien van de armste gebieden in Noord-Europa. De uitzichtloosheid waarin veel mensen zich bevinden drijft hen sneller in de armen van gewelddadige organisaties, en het bevorderen van economische groei zal dat tegengaan.

Maar dan nog: wat we nu zien is dat na 23 jaar vrede het conflict in de harten van de Noord-Ierse bevolking nog lang niet is gedoofd. De unionisten willen vechten om bij het Verenigd Koninkrijk te blijven horen en de Ierse nationalisten denken al te kunnen ruiken aan een hereniging met Ierland. Het is dus nog maar zeer de vraag of de situatie nog te redden valt.